قلمرو ریا در ادبیات
ما اگر بخواهیم ببنیم که چرا تااین درجه دورنگی و تزویر و تقیه با تاریخ کشور ما عجین شده است، میتوانیم چند عامل را در نظر بگیریم، بیآنکه در اینجا ادعای آن باشد که بررسی دقیقی صورت گرفته است و البته همه این عوامل هم به همدیگر ربط پیدا میکنند.
قلمرو ریا در ادبیات
دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن
بنا به دلایلی از عصر غزنویان به این سو، مدیحهسرایی و تملق در شعر و زبان فارسی پررنگ و تا حدی محور سخن شد و هرچه پیش رفت، غلیظتر و غلیظتر شد و در سدههای بعدی به انحطاط اخلاقی انجامید و یا شاید انحطاط اخلاقی را آینهگری کرد.
«قلمرو ریا در زمینه اجتماع و سیاست»
در هیچ یک از کتابهایی که راجع به ایران نوشتهاند، چه خود ایرانیها و چه خارجیها، تاکنون متذکر این معنی نشده و روشن نکردهاند که ریا و تزویر از چه زمانی وارد تاریخ ایران شده است، چرا آمده است و کم و کیف آن چیست؟ ریا و زرق، تزویر، تلبیس، سالوس و مرادفهای دیگرش عبارت است از: تغییر رنگ؛ خود بودن و دیگر بودن، دو سیمائی بودن، و این به منظور کسب قدرت یا منفعتی است در زمینه مادی یا معنوی، (مال، جاه، مقام، وجاهت ملی) و یا دفع مضرتی که شخص را از بلائی در امان نگاه دارد.
آیا این یک عارضه شرقی است؟ گمان میکنم که در شرق بیشتر از غرب دیده شده است، و در ایران قدری بیشتر از جاهای دیگر. در ادب فرانسه ما یک شخصیت «تارتوف» میشناسیم (قهرمان نمایشنامه مولیر به همین نام) که مردی است حقهباز و خود را مقدس و مؤمن نشان میدهد تا دختر جوان و متمکن خانواده سادهدلی را تصاحب کند و سرانجام مچش باز میشود؛ اما در ادب فارسی، بهخصوص از قرن پنجم به این سو هیچ کتاب معتبری در زمینه فکر و اجتماع نیست که بگشاییم و نشانهای یا اشارهای یا شکایتی از ریا در آن نبینیم، و آنچه عجیب است، آن است که در میان همه این فوج مزوّرها، کم بودهاند کسانی که چهره واقعی آنها رسوا شود، کم و بیش همه آنان کامیاب میمیرند!
ریا بیشتر در دو زمینه سیاست و دین مجال خودنمایی داشته است؛ یعنی آنکه کسی خود را خدمتگزار مردم یا دیندار قلمداد کند، و از این راه جلب اعتماد نماید و بر خر مراد خود سوار بماند، و این البته نوع بدی از تقلب است؛ زیرا از سادگی و خوشباوری مردم سوءاستفاده میشود، مانند کسانی که صدای بلدرچین درمیآورند تا او را شکار کنند.
عوامل تاریخی ـ اجتماعی
ما اگر بخواهیم ببنیم که چرا تااین درجه دورنگی و تزویر و تقیه با تاریخ کشور ما عجین شده است، میتوانیم چند عامل را در نظر بگیریم، بیآنکه در اینجا ادعای آن باشد که بررسی دقیقی صورت گرفته است و البته همه این عوامل هم به همدیگر ربط پیدا میکنند.
#ادامه_دارد…
T.me/jjavanefarda
Javanefarda.ir
