بیری وار ایدی، بیری یوخ ایدی، تاری­دان سورا هئچ کیم یوخ ایدی. بیر آروار وار ایدی یئددی اوغلو. بو آرواد گئنه­ ده بویلو اولور. اوغلانلار شیکارا چیخارکن دئییرلر

یددی قارداش بیر باجی

بیری وار ایدی، بیری یوخ ایدی، تاری­دان سورا هئچ کیم یوخ ایدی. بیر آروار وار ایدی یئددی اوغلو. بو آرواد گئنه­ ده بویلو اولور. اوغلانلار شیکارا چیخارکن دئییرلر:

– آی آنا! بو دفعه بیر قیز دوغسان دوغموسان، آما اوغلان دوغسان بیز داها بیر ده بو ائوه آیاق قویمویاجاییق.

آنا دئدی:

– قیز دوغسام قاپیدان بیر اله­ک آسارام. یوخ، اوغلان دوغموش اولسام قاپییا بیر توفنگ آسارام کی سیز بیله­ سیز.

ووردو آرواد بیر قیز دوغدو و قونشونون آروادینا دئدی کی قاپیدان بیر اله­ک آس. چونکی اوغلانلاریما دئمیشم قیز دوغسام قاپییا اله­ک آساجاغام. اوغلان دوغسام توفنگ. توفنگ آسسام اوغلانلاریم قویوب گئدرلر بیر داها بو ائوه آیاق قویمازلار. قونشو آرواد چوخ پاخیل ایدی، اله­ک یئرینه توفنگ قاپیدان آسدی. اوغلانلار اووچولوقدان قاییداندا اوزاقدان توفنگی گؤروب ائله گلدیگی یئرلرینه قاییتدیلار. گئدیب اوزاقلاردا بیر دوزده دام-داش سالیب اوراد قالدیلار. گونوزلر شیکارا گئدیب، آخشام­لار گتیریب یئییب گئجه­لری یاتدیلار.

بو قیز بؤیودو. بیر گون بیر داوار قارنی آلمیشدیلار. آپاردی سو باشیندا یوسون. بیردن بیر قارغا گلیب قارینی گؤتوروب آپاردی. قیز قارغانین دالیسیجا قاشدی. قارغا گلیب، گلیب او قارداشلارین دووارینا قوندو.

قیز هر طه­رفه باخدی. دووارلار اوجا ایدی. دروازه ده باغلی ایدی. بیر سو گیلیفی تاپیب اورادان حه­یه­طه گیردی و قارینی قارقانین­ الین­دن آلدی. آما هر نه آختاردی سو گیلیفینی داها تاپا بیلمه­دی. اوتاقلارین قاپیسی آچیق ایدی. ایچه­ری گیریب ائوی تؤرتؤکونتو و توز-تورپاقلی اولدوغون گؤردوک­ده، ائو ائشیگی سیلیب-سوپوروب تمیز­له­دی. ائوده اه­ت وارایدی قازانا تؤکوب پیشیردی. قارداشلار گلنه یاخین گئدیب دؤنده­رمه­نین آلتین­دا گیزلن­دی.

اوغلانلار ائوه گلدیک­­ده ائوی تمیز گؤروب، خؤرکلرینی حاضیر گؤردوک­ده تعجب­ده قالدیلار. بو کیمین ایشی اولدوغونو بیلمه­دیلر. قرار قویدولار کی صاباح قارداشلارین بیری دامدا گیزلن­سین و باجادان ائوی گودسون گؤرسون بو کیم­دیر؟

بؤیوک قارداش دئدی من قالارام! سیز گئدین شیکارا. بؤیوک قارداش دام­دا اوتوروب گؤزلرینی باجادان ایچه­رییه زیلله­دی. بیر مدت­دن سورا یوخوسو توتدو. قیز دؤنده­رمه­نین آلتین­دا اونو یاتدیغینی گؤردوک­ده ائیشیگه چیخیب ائوی تمیزله­ییب قازانی اوجاغا آسیب خؤره­گی پیشیریب گئنه­ ده دؤندرمه­نین آلتین­دا گیزلندی. قارداشلار گلیب ائوی یئنه­ ده تمیز گؤروب، خؤره­گی حاضیر گؤردوک­ده بؤیوک قارداشلارین­دان سه­به­بینی سوروشدولار. آما او دئدی کی من هئچ کیمی گؤرمه­دیم. بیز زامان گؤردوم کی ائو سوپورله­نیب، خؤرک قازان­دا پیشمک­ده­دی. صاباح ایکینجی قارداش دئدی من قالاجاغام گؤروم بو ایشلری گؤره­ن کیم­دی و هاردان گلیر. صاباح او دا بیر موددت باجادان گؤزلرینی ائوین ایچینه زیلله­دی، سونرا اونو دا یوخو آپاردی. قیز چیخیب ائو-ائشیگی سوپوروب، تمیزله­ییب، خوره­گی پیشیریب گئنه ده گئدیب دؤندرمه­نین آلتین­دا گیزلندی. آلتی قارداش بوجور اولدولار و هاممی­سینی یوخو آپاریب هئچ نه­یی گؤرمه­دیلر. کیچیک قارداشا نوبه یئتیشن­ده دئدی من بو گون بو ایشین اوستونو آچارام. او دا بیر موددت باجادان ایچری باخدی. بیر زامان گؤردو اونون دا گؤزلرینی زیلله­مک­دن یوخوسو توتور. بارماغینی کسیب اوستونه بیر آز دوز تؤکدو و اونون آجیشماغین­دان داها یوخوسو قاچدی. آما، یالان­دان اؤزونو یوخویا ووردو. بیز زامان گؤردو کی بیر قیز دؤندرمه­نین آلتین­دان چیخیب، ائوی سوپورمه­یه باشلادی. تئز دامدان آشاغایا یئنیب قیزدان سوروشدو کی: سن کیم­سن؟ قیز باشی­نین قضا و قه­ده­رینی و نئجه اورایا گلمه­سینی ناغیل­لادی.

آخشام قارداشلار گلیب ائوده قیزی گؤرن­ده دئدیلر ائله بیز یئددی قارداشا بیر باجی لازیم ایدی. بئله­لیک­له یاشاماغا باشلادیلار.

بیر گون باجی ناخوشلاییب اؤلوم حالینا دوشدو. قارداشلارین اللرین­دن بیر ایش گلمیردی. بیر ده­وه گتیریب قیزی بیر تایا قویوب و بیر تایادا قیزیل-گوموش دولدوروب ده­وه­یه یوکله­ییب، بیر کاغازدا یازیب ایچینه قویدولار کی هر کیم بو ده­وه­نی تاپسا بو پوللاری قیزین ساغالماسینا یا اؤلموش اولسا اونون «کفن و دفن» ائتمه­گه خرجله­سین. ده­وه­نی گتیریب بیر یولا اؤتوردولر. ده­وه باش آلیب گئتدی بیر شه­هرده بیر شازدا ده­وه­نی گؤروب اووسارین­دان یاپیشیب اؤز سارایینا آپاردی. اوردا یوکو آچدیق­دا بیر قیزین جنازه­سینی و بیر تای­دا دولو قیزیل-گوموش گؤردولر. کاغازی اوخودولار. سونرا، بیر آینا گه­تیریب قیزین بورنونون قاباغینا توتدولار. گؤردولر کی قیزین هه­له نفه­سی واردیر و اؤلمه­ییب­دیر. حکیم گه­تیریب داوا درمان ائتدیک­ده قیز ساغالدی. شازدا دا قیزین ادب کامال و گؤزللیگین گؤردوکده اونلا ائولندی و بیر ایل­دن سونرا بیر اوغلان صاحابی اولدولار.

اوغلان بویویوب یئددی یاشینا چاتان­دا قیزین قارداشلاری باجی­لارین­دان بیر خبر توتماق فیکرینه دوشدولر. هر بیری بیر نوع پالتار ایله هره­سی بیر طه­رفه دوشوب باجینی یا اؤلموش اولسا اونون قبرینی آختارماغا باشلادی­لار. کیچیک قارداش کی چوبان پالتاری گیرمیش­دی، گلیب هه­من باجیسی اولان شه­هه­ره چاتدی. اورادا بیر نئچه اوشاق اویناماق­دایدیلار. اوشاقلارین بیری اودموش ایدی لاکین او بیری اوشاقلار قبول ائتمیردیلر. بیری دئدی: گئت آی آناسی نابللی (نا معلوم) اودمامیسان. اوغلان آناسی­نین یانی­نا قاییدیب قضییه­نی دئییر.

کیئچیک قارداش بونو ائشیتدیک­ده مارقلانیر و ایشین نتیجه­سینی بیلمک اوچون اوردا اوتورور. اوغلانین آناسی اونا دئییر:

– گئت اوشاقلارا دئ کی … یئددی دایی­مین جانی اودموشام های اودموشام.

اوشاق قاییدیب بو سؤزو دئدیک­ده داییسی بیلیرکی بو ائله اونون باجیسی­نین اوغلو اولمالی­دیر. اوغلانین آناسی­نین ائوینه گئدیب باجیسینی گؤردوک­ده تانیییر. سونرا دوشوب او بیری قارداشلاری آختاریب تاپیر و باجی­لاری­نین یانینا گلیرلر. دئییرلر کی بیزیم آتامیز-آنامیز ایندی قوجالیب. بیز اونلارین یانلارینا گئتمک ایسته­ییریک. قیز دئییر من ده گلیرم. گلیب، گؤرورلر آتا-آنا قوجالیب یئره یاپیشیبلار. آنا قیزینی گؤردوک­ده تانیییر و دئییرکی ائله بو سیزین دوغما باجیزدیر. بئله­لیک­له هاممی سئوینیب شادلیق ایله یاشاییرلار. سیز ده ساغ و سالامات اولون، آرزیلاریزا یئتیشین.

منبع :

آذربایجان فولکلورو (یکانات منطقه ­سی منوقرافیاسی اساسیندا)تألیف و گردآوری:میر هدایت حصاری